ARGO VE KÜLHANBEYLERİ

        Cem Yılmaz'ın bir gösterisini izliyordum. Bakış açısı, yorumları gerçekten komik. Arada argo sözler kullanıyor, bir iki yerde bıçkın taklidi yapıyordu. Aklıma 'Argo' yazım geldi. Ama kuru kuruya argo söz ve anlamlarını vermek istemediğim için biraz eklenti yapacağım.
       Argo konuşmayı eski Türk filmlerinde bıçkın delikanlıların konuşmalarında duyardım. Özellikle Neriman Köksal-Orhan Günşiray ve Türkan Şoray-Tanju Gürsu ikililerinin oynadığı 'Fosforlu Cevriye' filmlerinde argo bolca kullanılmıştır. Sürüyle film var tabii ama benim aklımda özellikle bunlar kalmış. Son çekilen 'Yedi Kocalı Hürmüz' filminin fragmanını izlemiştim. Bir sahnesinde Nurgül Yeşilçay neredeyse nefes almadan ard arda argo sözlerle konuşuyordu -ilk kocasıyla olmalı, külhanbeyiydi- çok komikti.
       Çocukluğumun geçtiği mahallede abilerin konuşmalarından da aşinayım argoya. Şimdi farkediyorum ki bildiğim bazı argo sözleri gençler bilmiyor -en azından benim çevremdekiler- Onlar film ve dizilerden yeni popüler kelimeler öğrenip dillerine pelesenk ediyorlar. Her kuşağın kendi gençliğinin kelimeleri var.
       Girizgah tamam, argo birkaç lafı da ekledim sona ... Eh bu dili doğal olarak kullanan külhanbeylerinin ne menem kişiler olduklarını da yazayım bari.

          Osmanlı İmparatorluğunda kimsesiz olan veya üvey anne-babanın bakmayıp sokağa attığı veya ebeveyni olduğu halde idare edilemeyen , reddedilen , evden kovulan çocuklara , merhametli hamam sahipleri, hamamların külhan kısımlarında kalma izni verirlermiş.     
        Külhana kabul edilen çocukların en kıdemlileri :) ateşe yakın yere , diğerleri de kıdemlerine göre ateşle kapı arasında bir yere konuşlanırmış.
        Çocuklar , odun taşıyarak , biriken külleri dışarı atarak , ortalığı temizleyerek  yapılan iyiliğe karşılık verirlermiş. Mahallenin iyilikseverleri çocuklarının eski kıyafetlerini , Ramazan'da artan yemekleri , ekmekleri verirlermiş.
        İşte bu biçarelere külhanbeyi denirmiş.Yazın sahillerde odun yığılan yerlere (Yenikapı, Çatladıkapı, Unkapanı, Salıpazarı, Fındıklı, Üsküdar...)  dağılır , akşamları odunların üstünde yatarlarmış.
       Gedik Paşa Hamamı külhanından çıkma külhanbeyleri en ünlüleriymiş.
       Büyükler  pazarlarda küfe ; küçükler de hanım ve efendilerin eşya bohçalarını taşıyarak geçinirlermiş. Büyüdüklerinde bazıları tulumbacı , bazıları yankesici veya hırsız olurmuş.
İçlerinde okumak isteyenler , mahalle mektebine gidenler , camide ufak tefek işler yapanlar , büyüyüp müezzin olanlar da varmış.
       Nizam-ı Cedid kurulduğunda zamanın külhanbeylerinin çoğu orduya katılmış.
Kendilerine özgü bir ses tonu ve tavırla konuşmalarına halk arasında 'külhanbeyi ağzı' denirmiş. 

*Bu bilgiler Abdülaziz Bey'in "Osmanlı Adet Merasim ve Tabirleri" adlı kitabından bir özettir. Tavsiye ederim, okuması gayet keyifli. -Tarih Vakfı Yurt Yayınları-

Birkaç argo laf :
Cinlemek: Çok kızmak
Babası tutmak: Zenci kadınların k ızması kastediliyor
Aftos piyos: Rumca-''Bu nedir?'' Türkçe-''Onu kim alır,kim satar'' veya ''Ne önemi var?''
Alabanda:Ağırlamak
Aldı fitili:Fena kızdı
Apiko: Süslü
Avucu açık:Müsrif
Beberuhi:Çok kısa boylu adam
Boşan da semerini ye: Doymadan yiyenler için
Burnu kırıldı: Haddini bildi
Camgöz: Meraklı
Canbalak atıyor:Sıçrayıp geziyor
Çamura oturttu: Hile ile aldattı,iflas ettirdi
Çapaçul: Perişan elbise ile gezen
Çarşamba karısı: Çocuk korkutmak için uydurulan hayali varlık
Çetrefil: Türkçe bilmeyen,yanlış söyleyen
Çolpa: Beceriksiz adam,dikkatsiz iş gören
Daltaban: Boş boş dolaşan,ayağına üşenmeyen
Dili ekmekçi küreği kadar: Her söze terbiyesizce karşılık veren
El ele verseler Bağdat'ı bulurlar: Kalabalık aile
Farfara:Telaşlı,aceleci
El elde baş başta: Neyi var neyi yoksa tüketmiş
Evir tevir:Boş söz
Feleğe kelek demeyen takımından:Kimseye boyun eğmez,minnet etmez
Felfes:Vakitsiz iş yapan,işine özen göstermeyen kişi
Fındıkçı:Hileci
Fingir fiş:Fazla serbest davranışlı,ona buna açık saçık söz atan